Mother'Day với Việt Hải

Ơn Mẹ qua thi ca Mạc Phương Đình

"Mẹ như vũ trụ bao la
Mẹ ru giấc ngủ, Mẹ là quê hương
Mẹ là suối ngọt tình thương
Mẹ như sao sáng muôn phương ngút ngàn
Nhớ Mẹ, con mãi miên man
Cầu xin Mẹ mãi bình an suốt đời
Đêm đêm con ngắm sao trời
Ngân hà tinh tú thấu lời con xin
? Mẹ là ánh sáng bình minh
Mẹ cho lẽ sống, bóng hình tương lai
Mẹ như hy vọng sớm mai
Mẹ ơi, chúc Mẹ vui ngày Mother's Day.»
(VHla, "Nhớ Mẹ")

Ngày Mother’s Day cận kề, tôi làm thơ mà nhớ Mẹ tôi hơn bao giờ hết. Người ta thường bảo ta cài hoa màu trắng khi mẹ khuất núi và giữ hoa màu hồng khi ta còn mẹ. Trong cái ý nghiã đó, tôi còn bông hồng cho bóng Mẹ tôi. Nói về chủ đề "Mẹ" trong văn chương thì quả là một đề tài rung động con tim, bao la như vũ trụ, biển cả hay trời cao. Mẹ đến với con người từ lúc ta chào đời và từ đó hình bóng mẹ mang theo trong tâm khảm chúng ta. Bỏ ra những trường hợp ngoại lệ, con người nhìn hình ảnh mẹ vốn cao quí, đáng kính yêu. Do đó ngày Vu Lan hay ngày Hiền Mẫu là dịp ta tri ân nhớ về người mẹ đáng yêu trong đời. Không phải có ngày này nhân loại mới tôn vinh hay tri ân hình ảnh Mẹ, nhưng theo phong tục mà nhiều xã hội muốn dùng móc thời gian nhắc nhớ, dù bánh xe xã hội đưa chúng ta chạy theo dòng đời sống, và trong cái vận tốc quay cuồng của xã hội nhiêu khê có thể đem chúng ta xa Mẹ trong cuộc sống.

Tôi ngó lên tờ lịch ngày 9 tháng 5 được nhà in in màu đỏ, ngày lễ Mẹ lại sắp trở về. Trong ngày này chúng ta hãy ôn lại những gì mà Mẹ đã cho ta, dù Mẹ sinh thành ra mình, Mẹ nuôi hay Mẹ vợ hoặc Mẹ chồng sẽ mang một ý nghĩa chung và kế đó người ta cũng dành ngày thiêng liêng này để tạo tiền lệ cho các con ta hướng về Mẹ chúng, tức người bạn đời tri kỷ của ta. Nói một cách tổng quát Mẹ của 2 thế hệ được xã hội, cộng đồng hay tâm tư ta chia xẻ nỗi xao xuyến chung vì cả hai bà Mẹ của thế hệ đều xứng đáng được vinh danh và tri ân trong ngày này theo một quan niệm cởi mở của ngày hôm nay. Bất giác trong ý nghĩ bâng quơ, tôi nhìn lên kệ sách bên góc phải vần «M» tôi thấy cuốn thi tập màu vàng nhạt mang tên rất âu yếm «Lời Ru Của Mẹ» (LRCM) của nhà thơ Mạc Phương Đình.

Tôi biết anh trong tình cờ, tôi quí anh vì cá tính ôn hòa, mộc mạc và thân tình. Anh tặng tôi 2 cuốn thi tập chan chứa nỗi lòng của anh, gồm "LRCM" và " Những Dòng Kỷ Niệm" (NDKN). Nếu cuốn LRCM chú trọng về bóng hình người hiền mẫu thì cuốn NDKN có nhiều thơ về thuở đi học và về tình yêu lãng mạn. Tôi thích thơ Mạc Phương Đình (MPD) như mến sự nhẹ nhàng và rung cảm tính chất thi vị dạt dào của nó. MPĐ như nhiều người bạn khác của tôi, trân trọng chia xẻ bóng hình người mẹ trong u uẩn, thương tiếc, sầu vơi, vì hoàn cảnh chiến chinh của đất nước để rồi xa mẹ thiên thu. Chính vì thế mà những dòng thơ anh làm cho mẹ anh đã khuấy động hồn tôi khi tôi đọc thơ "Mẹ" của anh. Anh vốn là người thầm lặng, kín đáo, khiêm cung, thích nếp sống chân thật và thiên về nội tâm. Có lần anh tâm sự cho tôi nghe tại sao anh dùng nhiều thơ anh cho người Mẹ hiền, tuy rất mộc mạc của đất Quảng Nam đã dầy công nuôi dưỡng anh khôn lớn. Trong cái suy tư như vậy tôi muốn ghi nhận lại những năm tháng tôi đã biết về nhà thơ này nhân mùa Lễ Mẹ về trước mặt tôi

Nơi trang đầu của thi tập LRCM là bài thơ cảm đề của nhà thơ cao niên Hà Thượng Nhân:
"... Lời ru của mẹ, lời ru ấy

Có rối cùng chăng tóc Nguyễn Du

Có những đêm trường thao thức nhớ

Lời ru còn nhớ đến bao giờ ?

Mẹ tôi mới đó không còn nữa

Sao tiếng ru kia lại bất ngờ

Xin cám ơn ai người tuổi trẻ

Nhắc nhau trên những bước bơ vơ

Rằng còn sông núi, còn quê mẹ,

Còn khói lam xanh, bóng nguyệt chờ..."

(Cám Ơn, Hà Thượng Nhân, trang 7-9)
 

Những lời thơ của Hà Tiên Sinh đọc thơ MPĐ mà chạnh lòng nhớ đến mẹ mình. Tôi hiểu tâm trạng cụ vì đọc qua thơ MPĐ, lòng tôi cũng đã dâng lên nỗi buồn nhớ mẹ tôi rất nhiều. Nói về nhạc tôi yêu bài hát "Lòng Mẹ" của nhạc sĩ Y Vân và về thơ tôi thích bài "Lời ru Của Mẹ" của MPĐ, nó là những tiếng lòng ngọt ngào như xôi nếp một, như đường mía lau cho tôi trạng thái chùn lòng và cay mắt vì nhớ đến mẹ tôi hơn bao giờ:

"Nửa khuya giọng hát nhà ai

âm ba tiếng Mẹ ru dài phố đêm

lời ru khi nổi khi chìm

mang mang hoài niệm cho tim bồi hồi

ta thầm gọi nhỏ : Mẹ ơi

tháng ngày thơ ấu đẫm lời Mẹ ru

nghe trong tiềm thức sa mù

giọng xuân đầm ấm, giọng thu dịu dàng

trưa hè giọng Mẹ nhặt khoan

đêm đông lời Mẹ như than lửa hồng..."
 

Tiếng gọi "Mẹ ơi" sao mà ngọt ngào dễ thương của thuở ban đầu thơ ấu, nó làm tôi xúc động nhớ sự bé nhỏ của ngày tấm bé chạy lăng xăng theo bên mẹ tôi. Rồi được gọi Mẹ trong sự trìu mến, gọi Mẹ trong sự nhõng nhẽo nhưng kính yêu, và gọi Mẹ trong sự âu yếm đầy luyến lưu. Để rồi khi khôn lớn ta ngại ngùng sự nhõng nhẽo của ngày xưa còn bé, ngày mẹ ru con ngủ như lửa hồng sưởi ấm mùa đông. 

"một đời thân Mẹ long đong

lời ru vẫn mãi thanh trong ngọt ngào

lời ru như giấc chiêm bao

chắp con đôi cánh bay vào tương lai

mải mê biển rộng sông dài

con đi giữ nước áo phai bụi đường

lời ru tình tự quê hương

ngợi ca quốc sử anh hùng tiền nhân

lời ru Mẹ đã bao lần

giục con tiến bước trước ngàn chông gai...

Vọng khuya nghe tiếng ru dài

Viễn phương lòng vẫn u hoài niềm đau."

Tựa đề bài thơ này được tác giả dùng làm tựa sách. Một tựa đề rung cảm tim tôi. Mẹ như biển rộng sông dài, Mẹ la` tiếng nói yêu thương ngọt ngào của mọi ngôn ngữ, mọi xã hội con người, mọi lục địa, và trong thiên nhiên nữa. Tôi nhớ đến những con kangaroo Mẹ phóng đi từng bước nhảy có đèo chú con nhỏ ở túi phía trước ngực, hay một khỉ Mẹ bắt chí cho con, một chim Mẹ mớm mồi cho chim con hay một con gà Mẹ phùng mang bảo vệ đàn con mình trước một đối thủ diều hâu hung dử,... những hình ảnh Mẹ trong thiên nhiên mà tôi cho là cao đẹp nhất trong vũ trụ ngoài đời sống con người vốn có đạo đức và văn hóa. Trở lại, Mẹ trong ý nghiã che chở quảng đại đó MPĐ còn có bài thơ là "Lời Mẹ Ru":

"lời mẹ ru theo máu chảy trong người

mãi êm ả bồng bềnh theo tuổi trẻ

những lời ru vẫn ngọt ngào sông bể

thấm vào đời đầy ắp cả buồng tim

hướng tương lai con mê mải đi tìm

và gian khổ nhọc nhằn con đã thấy

dẫu vấp ngã, con bền lòng đứng dậy..."

Mẹ dạy con đi trên đường đời, Mẹ ru con những tình tự quê hương, của non sông gấm vóc:

"... đời dạy con như lời mẹ ngày nào

chân bước lên trong đất rộng trời cao

tình đất nước, tình quê hương ngời sáng

mười mấy năm lăn mình trong lửa đạn

cùng bạn bè đi gìn giữ non sông

trải yêu thương lên phố thị, nương đồng

đem nhân ái gội thơm tình Tổ quốc...

" Khi Mẹ khuất núi, và quê Mẹ bị bỏ mất hút nơi chân trời xa xăm, lòng ai lưu luyến những lời Mẹ trao. Dù vậy, lời Mẹ ru vẫn văng vẳng lời ân tình yêu thương, lời của những bao dung và những quảng đại từ con tim:

"...Và giờ đây trên nẻo đường lưu lạc

mẹ mất rồi, con cũng mất quê hương

lời mẹ ru như nhắc nhở trong tim

dẫu thất bại vẫn bền tâm vững chí

sống vì người không vì lòng ích kỷ

và tình yêu luôn vượt thắng hung tàn...

Lời mẹ ru đầy từ ái, bao dung."

(Lời Mẹ Ru, trang 34, thi tập NDKN)

Câu thơ trên làm tôi nghẹn ngào, "mẹ mất rồi con cũng mất quê hương" làm tôi rơi lệ vì xót xa cho sự kiện trùng điệp trong cuộc sống đầy oan khiên, lệ rơi trong câu thơ vỏn vẹn 9 chữ đã chứa cả nỗi đau buồn, chứa cả một bầu trời thương nhớ của hằng triệu người con ly hương, lưu lạc nơi phương xa khi mà xa Mẹ lại đồng nghĩa với số kiếp lưu vong miên viễn, và phải chia lìa tình mẫu tử, nghiệt ngã thay đến thiên thu như tác giả. Người ta ví Mẹ là quê hương, Mẹ Việt Nam là cội nguồn của dân tộc và ý nghĩa người Mẹ Việt Nam thật thiêng liêng, bao la trong dòng huyết quản của chúng ta.

Tôi tiếp tục đọc, các bài thơ về Mẹ mà MPD sáng tác phần lớn được tìm trong sách LRCM do chủ đề mà nó mang, trừ vài bài về Mẹ lại được in trong cuốn NDKN. Mẹ ru con nồng nàn, Mẹ ru con thiết tha. Mẹ cho con bàn tay âu yếm, mềm mại dẫn dắt con qua tuổi đời niên thiếu, những ngày ấu thơ:

"ôi thần tiên đôi bàn tay mẹ,

đôi bàn tay tắm mát tuổi thơ

tay nâng bầu sữa cho con bú,

tay dắt con qua những dại khờ."

(Bàn Tay Mẹ, trang 120)

Lời ru của Mẹ ru con khôn lớn Mẹ mừng. Mẹ nuôi con bằng những tình tự quê hương. Và khi con khôn khôn lớn con như loài chim bay vào cái nguồn máy xã hội đai nghiến ngoài kia. Khi nguồn máy ấy xay nghiền con làm Mẹ đau đớn thêm. Nước mắt Mẹ hiền chan hòa khóc cả đời vì con:

"Con khôn lớn bằng lời ru của Mẹ

những lời ru thấm đẫm bốn quai nôi

Mẹ đã mất nhưng lời ru còn đó

trong tim con tha thiết đến muôn đời..."

(Con Khôn Lớn)

Dòng sông quê Mẹ tắm mát tuổi đời thơ ấu của con, những dòng sông cho gió mát tuổi xanh của con. Ôi, có những dòng sông quê Mẹ mãi mãi ngự trị trong ký ức thần tiên, tuyệt diệu của con, và chính những dòng sông đưa con thuyền về quê hương ngọt ngào của kỷ niệm êm đềm trong tâm trí, để lưu luyến mãi mãi trong con:

"Ơi trong vắt những dòng sông quê mẹ

giọt nước nào tắm mát tuổi thơ xưa

ta vùng vẫy với mây trời bãng lãng

những đêm trăng thuyền chở gió sang mùa."

(Dòng Sông Quê Mẹ, trang 24)

Gợi nhớ về quê xưa năm cũ trong ký ức của buổi phân ly khi nước nhà lịch sử sang trang, khi mà con đi tù, đời Mẹ chỉ chuốc lấy những khổ lụy, vất vã triền miên để mẹ chịu đựng khóc thầm, lòng con ray rứt, quặn thắt niềm đau nơi rừng sâu, chốn tù đày:

"mẹ nhặt gạo chừng vơi phân nửa

mấy năm qua mẹ đã khóc thầm

xưa mẹ nuôi con bằng gạo trắng,

con lớn khôn với những thăng trầm. ...

Mẹ gói trọn gian truân vất vả

mang vào thiên thu hai chữ thành tâm."

(Gian Truân Tuổi Mẹ, trang 58)

Mẹ sinh con, con chưa báo hiếu, chăm sóc Mẹ già, mà Mẹ lại mang ánh mắt u hoài, khóc lệ vì con. Gia đình mình không muốn xa nhau, Mẹ không muốn xa con, con không muốn xa Mẹ, để rồi từ nơi rừng sâu con nhoà lệ nhớ Mẹ già. Nơi quê nhà mắt Mẹ hiền nhỏ lệ vì nhớ con. Kiếp nhân sinh chỉ đem cho Mẹ nhiều phiền não, khổ lụy:

"Con đi tù, mẹ ngồi lặng lẽ

nhìn núi xa mắt mẹ rưng rưng

nỗi đau như những vòng dây trói

để bước chân con phải ngập ngừng"

(Nỗi Đau Của Mẹ, trang 34)

Mười năm đi tù đày về, hình ảnh Mẹ hiền nay thay dổi quá nhiều, Mẹ già hom hem, răng đã rụng nhiều, Mẹ cười mà hình như đã khóc... Nếu MPÐ đau xót sáng tác bài thơ cho Mẹ anh, thì trong ý nghĩ sâu kín nhất tôi như đổ lệ cho bao người Mẹ già Việt Nam đã chịu kiếp người đày đọa, Mẹ sống trong gian truân, lầm than, khổ hạnh, Mẹ chắt chiu nuôi con khôn lớn để rồi chiến tranh đem con Mẹ đi xa, lấy một phần thân thể con yêu của Mẹ đã mất đi và khi trở về với nạng chống cụt chân, hay trên xe lăn nghiệt ngã để lòng Mẹ thêm u hoài, hay tệ hơn thế nữa con của Mẹ về trong màu áo cổ quan để Mẹ Việt Nam không còn nước mắt tiễn đưa con yêu của mình. 

Mẹ Việt Nam sinh con cho cuộc chiến để mang niềm đau bất tận cho xót xa đời mình. Mẹ Việt Nam chịu thiệt thòi, gian khổ như hòn đá truân chuyên vọng người thân đứng giữa thiên nhiên khắc nghiệt nhất, Mẹ đứng giữa những oan khiên ngang trái trong cuộc sống, trong sự vô lý tột cùng đến độ tội nghiệp cho đời Mẹ. Nhiều khi Mẹ khóc chồng xông pha ngoài chiến tuyến chưa dứt và rồi lại khóc cho con nối tiếp nghiệp cha. Mẹ sinh ra đời chỉ để chịu đựng những u uẩn khổ ải dằn vật Mẹ. Mẹ biết thấu tỏ cùng ai hay chỉ ôm lấy nỗi tâm bệnh cho đời mình ? Nào ai có hay cho những nỗi oan khiên, những nỗi đoạn trường này ? Và cho đến bao giờ Mẹ Việt Nam bớt khổ hạnh trầm luân ?

"Ngày con về, mẹ già bảy tám (78)

hàm răng đen mẹ đã rụng nhiều

miệng già móm mém cừơi như khóc

tóc mẹ bây giờ đã trắng phau

mẹ đứng chờ con bên cánh cửa

cầm tay mừng chẳng nói nên câu."

(Thương Mẹ Gian Truân, trang 98)

Nếu Mẹ là dòng sữa thơm ngọt ngào hay dòng suối mát thần tiên thì MPÐ lại ví hình ảnh người cha như Vòm Cây Cổ Thụ vì Cha vốn mang vai trò là cột trụ của gia đình, thông thường người con trai lấy hình ảnh của người cha làm la bàn hay kim chỉ nam để lèo lái cho bước chân non dại của mình: 

"mẹ bảo vì con cha phải khổ

cha đau con xót cả trong lòng...

từ đó con lo chăm chỉ học

đáp đền cha mẹ những hoài mong.

Cha vẫn như vòm cây cổ thụ

suốt đời che mát bước chân con."

(Vòm Cây Cổ Thụ, trang 78)

Có lẽ không còn nỗi đau đớn nào cho người con của Mẹ, ngày về thăm Mẹ, Mẹ không còn như khi xưa. 94 năm hiện diện mang kiếp người, nay tuổi già đến với Mẹ để Mẹ không còn nghe, không còn thấy và Mẹ không còn thấy đưọc con trai Mẹ về thăm Mẹ:

"đến bên mẹ, nắm bàn tay gầy guộc

gọi mẹ ơi, nhưng mẹ chẳng còn nghe

tuổi chín bốn mắt mẹ mờ tai điếc ...

mẹ tôi đó mấy mươi năm gian khổ

vui ruộng nương chưa biết chốn kinh kỳ"

Vì tương lai con ra đi bôn ba nơi hải ngoại, bỏ lại Mẹ già ở lại quê hương để khi mỗi độ xuân về, chiều chiều ra đứng ngõ sau, trông về quê Mẹ ruột đau chín chiều. MPĐ nhìn về quê xưa lòng thêm trăn trở, để ruột thêm đau đớn, lệ lòng buồn rơi.

"chưa trả hiếu, con làm người tỵ nạn

xa mẹ già, đứt ruột kẻ ra đi

xuân lại đến, mẹ già thêm một tuổi

hoàng hôn lên hiu hắt bóng tà huy."

(Xuân Về Thăm Mẹ, sách NDKN, trang 66)

Trong ngày Lễ Mẹ vào Chủ Nhật 9 tây tháng 5, 2004 này, VH thực hiện bài viết "Lời Ru Của Mẹ" mượn tác phẩm Mạc Phương Đình làm nền và sự đóng góp nhiều ý thơ của các nam thi nhân, vì đây là ngày cho Mẹ. Để nhớ công ơn của cha, ngày Lễ Cha vào tháng 6 VH hy vọng các nữ thi nhân xin góp thơ. Một chút đóng góp cho thi ca từ nhiều người sẽ cho thây sự đa dạng hóa từ nhiều cá nhân khi mình viết cho Cha hoặc Mẹ, những nỗi niềm thiêng liêng nhất khi hướng về các đấng sinh thành. Thay cho phần kết luận bài viết là VH xin cảm ơn tất cả bà mẹ Việt Nam trong đời sống của quá trình hình thành dân tộc Việt Nam. Đặc biệt những bà Mẹ, những người vợ của các cựu quân nhân, công cán chính VNCH bị đầy đọa trong ngục tù CSVN để tất cả đớn đau thêm, ray rứt thêm vì nỗi khổ mất mát, nhớ nhung hay chia lìa.

VH xin phép nêu lên trường hợp chị Mạc Phương Đình khi mới đến Mỹ, anh Mạc Phương Đình ngoài giờ đi làm kiếm cơm về anh nản chí, thất vọng vì cuộc sống xa quê hương buồn bã. Chị MPD bắt mạch được tâm lý chồng vì trước 1975 anh thường làm thơ. Chị khuyến klhích anh hãy trở lại làm thơ để chôn dấu nỗi sầu trong đó, để giải khuây những tồn đọng uất ức u hoài xảy ra trong cuộc đời mà không giải bày được. Những bài thơ đầu tay của anh tại hải ngoại được chị chia xẻ góp ý, và khuyến khích nâng cao tinh thần anh. Tôi không ngạc nhiên vì ngày xưa chị làm cô giáo và đánh giá cao về thú tiêu khiển văn chương. Chị khuyến khích anh ra sách để đời. Chị bắt trúng căn bệnh tâm lý của chồng làm anh trở nên yêu đời hơn và sáng tác mạnh hơn. Nếu ngạn ngữ Pháp cho là: "Đằng sau sự thành công của người ông thì có bóng dáng của người đàn bà". Vâng, trong trường hợp MPĐ quả thật đúng, vườn hoa thi ca văn học sử Việt Nam sẽ mãi mãi tri ân cái cò của thi sĩ Vị Xuyên Tú Xương, hay ngày hôm nay là vì sao nhân ái của anh MPĐ.

VH xin cám ơn tất cả những chị em hiền thê của quí văn thi hữu đi sát với phu quân để chia xẻ tâm trạng của người phối ngẩu của mình. VH xin dâng những đóa hoa hồng Mother's Day đến tất cả quí chị.

Lời sau cùng nhân ngày Mother’s Day, VH xin dâng đóa hoa hồng cho Mẹ VH vì ngày ra mắt sách VH tại nam Cali bà từ Houston bay về chia xẻ tâm tư với con trai. Con bao giờ cũng thương Má vì ngày nào Má còn sống thì trong con đóa hoa hồng đỏ vẫn còn ẩn hiện trong tim, và con không muốn đóa hồng đó nhạt màu đi nhen Má. Và cũng xin dâng một bông hồng khác cho nhạc mẫu tôi, vì bà đã cho tôi hoa hồng đỏ thứ hai trong cuộc sống.

* Ghi chú: Cám ơn anh chị Mạc Phương Đình cho thi tập "Lời Ru Của Mẹ" làm nền cho bài viết và đặc biệt cám ơn tất cả quí thi hữu đóng góp thơ cho VH viết tri ân các bà Mẹ của chúng ta, dù là Mẹ ruột, Nhạc mẫu hay Dưỡng mẫu. Happy Mother's Day 2004!!!

Việt Hải,

los angeles